Ιερά μονή Τιμίου Προδρόμου Βέροιας

Η σκήτη της Βέροιας βρίσκεται στους πρόποδες των Πιερίων

Πάνω από τον ποταμό, ΑλιάκμοναΑποτελεί ένα από τα ιστορικά μοναστικά κέντρα της περιοχής. Ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα και ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Βέροιας. Στη μονή ασκήτεψαν μεγάλες μορφές του μοναχισμού όπως ο Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο Άγιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω, ο Άγιος Θεωνάς, ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Όσιος Αντώνιος και ο Όσιος Θεοφάνης. Στα μέσα του περασμένου αιώνα πήρε την σημερινή της μορφή. Σήμερα λειτουργεί ως ανδρών μονή.

Η μορφή της Μονής είναι φρουριακή

Οπως τα περισσότερα παλιά μοναστηριακά συγκροτήματα. Το εξωτερικό τείχος κτίσθηκε στα 1867 επί ηγουμενίας Αγαθαγγέλου ιερομόναχου. Τότε πρέπει να έγινε μια γενική ανακαίνιση διότι το όνομα του αναφέρεται σε πολλά έργα. Η είσοδος της Μονής είναι αρκετά εντυπωσιακή καθώς είναι κτισμένη με πωρόλιθους και κόκκινες πήλινες πλάκες. Απέναντι από την είσοδο υπάρχει πέτρινο κιόσκι με νερό να ρέει συνεχώς από τις κρήνες του.

Οι ξύλινες πύλες της εποχής, ορθώνονται επιβλητικές

γεμάτες από πλατυκέφαλα καρφιά για προστασία. Εισερχόμενος κανείς δια μέσου αυτών βρίσκεται στο πρώτο αίθριο, την πρώτη αυλή, την αυλή των ξενώνων. Παλιότερα υπήρχε ακόμη μια πτέρυγα δεξιά, αλλά κάηκε το 1920. Στο σημείο εκείνο φιλοξενούνται κατοικίδια ζώα για εξυπηρέτηση των αναγκών της Μονής.

Ανεβαίνοντας τις σκάλες βρίσκεσαι μπροστά σε μια ακόμη πύλη, πολύ μικρότερη από την πρώτη, με υπέρθυρη εντοιχισμένη πλάκα. Έχει σκαλιστεί πάνω της το σκαρίφημα του Προδρόμου κι η ημερομηνία ανακαίνισης 1835. Διερχόμενοι τη στενή πύλη και το επίσης στενό διαδρομάκι που ακολουθεί, βρισκόμαστε στη δεύτερη στενόμακρη αυλή των κοινόχρηστων χώρων. Δεξιά είναι το Συνοδικό (το επίσημο σαλόνι), το Αρχονταρίκι (χώρος υποδοχής όλων των επισκεπτών), δια μέσου αυτού το Μαγειρείο και ή Τράπεζα (τραπεζαρία).

Στα αριστερά υπάρχει μια σπηλιά η οποία χρησιμοποιείται ως φυσικό ψυγείο καθώς έχει χαμηλή θερμοκρασία χειμώνα-καλοκαίρι. Το μέρος αυτό ονομάζεται «κρυολόγος» και χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση τροφίμων, όπως τυρί, κρασί, φρούτα και λαχανικά. Παρακάτω αριστερά υπάρχει μια κρήνη πετρόχτιστη κι επάνω της ένα κιόσκι με ξύλινη κατασκευή.

Απέναντι είναι ο κεντρικός ναός

Η εκκλησία έχει νάρθηκα τσιμεντένιο, κτισμένο τη δεκαετία του 1970, αλλά το υπόλοιπο κτίσμα είναι πέτρινο.

Το χαμηλότερο τμήμα είναι καλοφτιαγμένο και γωνιασμένο με ωραίες διακοσμήσεις.

Πιστεύεται πώς είναι υπόλειμμα παλαιότερης κατασκευής, γιατί τα χαμηλότερα παράθυρα του είναι βυζαντινά. Το ψηλότερο τμήμα του ναού, είναι πιο πρόχειρα φτιαγμένο και τα παράθυρα του έχουν σχήμα μυτερής αψίδας, δηλαδή ανατολικής τεχνοτροπίας, Ο ναός εσωτερικά είναι καλοφτιαγμένος.

Έχει το σχήμα τρίκλιτης βασιλικής. Το τέμπλο της εποχής του 1835, είναι ολόγλυφο, όχι απλά γλυπτό, με θαυμάσιες κολώνες και πάρα πολλές παραστάσεις (απότομη του Προδρόμου, Ευαγγελισμός, Μυστικός Δείπνος, η Γη της Επαγγελίας κ.ά.).

Συμπληρώνεται από χρυσωμένα βημόθυρα τα οποία πρέπει να είναι παλαιότερης εποχής. Οι δεσποτικές εικόνες στο τέμπλο, της Θεοτόκου και του Προδρόμου είναι κατασκευασμένες πριν την καταστροφή του 1822.

Οι υπόλοιπες φτωχότερες σε τέχνη έγιναν λίγες δεκαετίες μετά. Η οροφή του Ναού είναι μακεδονικής τεχνοτροπίας, ξύλινη και πολύχρωμη, όπως ακριβώς κι ο Δεσποτικός θρόνος. Όλη η σκεπή στηρίζεται σε οκτώ κολώνες (ατόφιοι κορμοί δένδρων), συμβολίζοντας προφανώς τους οκτώ Στύλους της Μονής (τους 8 Αγίους της).

Το δάπεδο, παλιότερα είχε πήλινο οκτάγωνο πλακάκι αλλά την δεκαετία του 1960 το αντικατέστησαν με τις παλιές μαρμάρινες πλάκες του Μητροπολιτικού Ναού της Βέροιας.

Στο χώρο του Ναού φυλάσσονται και τα ιερά λείψανα

Μπροστά στο τέμπλο, κοντά στην εικόνα του Προδρόμου βρίσκεται το λείψανο από την τίμια χείρα του Βαπτιστού Ιωάννου, σταλμένο από τη Μονή Διονυσίου του Αγίου Όρους πριν μερικούς αιώνες μαρτυρούμενο από τα αρχεία της Μονής τους. Μέσα στο Άγιο Βήμα σε κατάλληλα κατασκευασμένη προθήκη υπάρχουν και τα υπόλοιπα άγια λείψανα των Αγίων Αναργύρων, Αγίου Μόδεστου, Αγίου Χαραλάμπους, Αγίου Τρύφωνα, Αγίου Μακαρίου, Αγίου Χρυσοστόμου, Αγίου Αρτεμίου, Αγίου Παντελεήμονος, Αγίου Αντύπα Περγάμου, Αγίου Διονυσίου Αεροπαγίτου, Αγίου Θαλελαίου, Αγίας Βαρβάρας, Αγίων Κηρύκου και Ιουλίττης, Αποστόλου Λουκά και άλλα μικρότερα τεμάχια.

Στην αριστερή πλευρά του τέμπλου βρίσκεται ή Τίμια Κάρα του Αγίου Κλήμη Αχρίδος.

Ο Άγιος Κλήμης, διετέλεσε μαθητής των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου των Θεσσαλονικέων Ιεραποστόλων που εκχριστιάνισαν τη Νότιο Ρωσία και τη Μοράβια (περιοχές της Τσεχίας και Σλοβακίας). Ό Άγιος Κλήμης εφεύρε το σημερινό σλαβικό αλφάβητο και του έδωσε την επωνυμία «Κυριλλική αλφάβητος», προς τιμήν του διδασκάλου του, Αγίου Κυρίλλου, που είχε κοιμηθεί. Έτσι μέχρι σήμερα όλοι θεωρούν λανθασμένα εφευρέτη του αλφαβήτου τον Άγιο Κύριλλο.

Ο Άγιος Κλήμης κοιμήθηκε το 916μ.Χ. και ετάφη στην Αχρίδα όπου τελευταία είχε διατελέσει επίσκοπος. Τον 12° αιώνα όμως η κάρα του μεταφέρθηκε στην Μονή τιμίου Προδρόμου. Έκτοτε η Μονή θεωρεί τον Άγιο ως δεύτερο προστάτη της.

Συνεχίζοντας στη δεύτερη αυλή

Yπάρχει μια μικρή στοά. Απάνω της είναι το παλιό ηγουμενείο και το δωμάτιο του Τούρκου επιτρόπου. Δεξιά απ’ τη στοά είναι το μικρό βιβλιοπωλείο και εκθετήριο της Μονής από το όποιο λαμβάνει μερικά έσοδα για τη συντήρηση της. Ακόμη πιο δεξιά είναι μια απλωταριά πού έχει θαυμαστή θέα προς τον ποταμό Αλιάκμονα. Η τάφρος που φαίνεται ανάμεσα στο τείχος και το Καθολικό χρησιμοποιούνταν παλαιότερα για να συνάζονται τα κοπάδια της Μονής.

Περνώντας τη στοά βγαίνουμε στην αυλή των κελιών, δηλαδή των δωματίων των μοναχών. Πρόκειται για το πιο απόμερο και ήσυχο σημείο της Μονής. Εάν κλείσει η πόρτα της στοάς τότε απομονώνονται τα κελιά πλήρως. Αριστερά βρίσκονται δύο σκαφτές στο βράχο δεξαμενές νερού.

Ανεβαίνοντας τις λίγες σκάλες δεξιά μας είναι το κτίριο που χρησιμοποιήθηκε για ιεροδιδασκαλείο -ενώ σήμερα για διάφορους άλλους σκοπούς- και αριστερά ένας μπαζωμένος χώρος.

Εκεί είχαν δημιουργήσει μια πλατειούλα μικρή, είχαν τοποθετήσει τον Εσταυρωμένο και πολλές φορές τελούνταν υπαίθριες ακολουθίες στις τελευταίες δεκαετίες. Μετά το 1985 κατέρρευσαν μεγάλοι βράχοι και μέχρι σήμερα έχουν αχρηστεύσει το χώρο. Αιτία της κατάρρευσης των βράχων ήταν η ροή υδάτων με μορφή μικρού καταρράκτη, στο σημείο εκείνο.

Τότε το νερό είχε τόσο χαμηλή θερμοκρασία ώστε όταν τοποθετούσαν καρπούζια, στο αυλάκι πού κατέληγε το νερό, έσκαγαν από το ψύχος. Σήμερα ο καταρράκτης αυτός ξεχύνεται λίγα μέτρα πιο πέρα από το παρεκκλήσι, εκτός της Μονής.

Μπροστά μας βρίσκεται το Παρεκκλήσιο της Μεταμόρφωσης

Αποτελεί το κόσμημα της Μονής, Είναι κτισμένο τον 16° αιώνα και σώζονται μεγάλης αξίας τοιχογραφίες.

Εκεί γίνονται οι καθημερινές ακολουθίες των πατέρων εκτός των Σαββατοκύριακων και των εορτών. Λέγεται πως ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός λειτούργησε στο παρεκκλήσι αυτό.

Στον Νότιο τοίχο του, βρίσκεται μια στενή είσοδος η οποία οδηγεί στο σπήλαιο που ασκήτευσε ο Άγιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω. Για πρακτικούς λόγους πρόσφατα ανοίχθηκε εξωτερική είσοδος στη σπηλιά και αυτή του παρεκκλησίου παραμένει κλειστή.

Οι εξωτερικοί χώροι

Μπροστά στη Μονή υπήρχαν μεγάλες πεζούλες που χρησιμοποιούνταν για κήποι, σήμερα όμως έχουν καταπέσει. Υπάρχει όμως μικρός, σχετικά, λαχανόκηπος τον όποιο καλλιεργούν οι πατέρες.

Στα γύρω επίπεδα είναι φυτεμένες ελιές με τις οποίες εξοικονομείται ένα μέρος του λαδιού κάθε χρόνο. Κοντά στη Μονή βρίσκονται πολλά ασκηταριά, όπως το σπήλαιο του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.

Επάνω από τη Μονή υπάρχει επίσης μεγάλο άνοιγμα και χώρος πού συνάζονται τα νερά για την ύδρευση της. Στο επάνω πλάτωμα βρίσκεται επίσης το κοιμητήριο της Μονής.